Jaarlijks stelt zich in 20.000 Vlaamse kmo’s de vraag naar overdracht. Bedrijfsleiders op zoek naar overnemers denken daarbij zelden aan hun eigen werknemers. Nochtans een optie met veel voordelen, zo blijkt uit buitenlandse voorbeelden en onderzoek. Vier organisaties halen deze nieuwe piste naar Vlaanderen en presenteerden ze op 13 juni 2017 in het Vlaams parlement. 

Vlaanderen is een kmo-regio, en die kmo's vergrijzen. Een kwart van de Vlaamse kmo-bedrijfsleiders is 55-plus, goed voor 83.327 bedrijven met samen 356.043 voltijdse banen, blijkt uit cijfers van prof. Johan Lambrecht (Odisee). Daarvan weet ruim de helft nog niet aan wie ze hun zaak kunnen overdragen. Het niet vinden van een geschikte overnemer leidt in de helft van de gevallen tot een liquidatie. Het risico op economische en sociale schade is dus zeer groot. Dat het anders kan, blijkt uit buitenlandse voorbeelden. In Frankrijk worden er jaarlijks tussen de vijftig en de zestig bedrijven overgelaten aan de werknemers.

Het voortbestaan van het bedrijf is niet het enige voordeel van deze optie. Zo zal een kmo die eigendom wordt van zijn werknemers, niet snel geneigd zijn om (delen van) het bedrijf te verhuizen. Komen verder ook naar voren uit studies: hogere productiviteit, betere financiële prestaties, meer innovatie, meer en betere klantenbinding, minder personeelsverloop, dalend absenteïsme …

Nieuwe mindset

Zowel de Schotten als de Fransen hebben een uitgebreid instrumentarium om bedrijven te begeleiden bij overdracht naar de werknemers. In Vlaanderen sloegen vier organisaties uit het ondernemingslandschap de handen in elkaar om de eerste best practices te creëren: Febecoop, Integraal, Zenitor en Odisee. Met steun van het Europees Sociaal Fonds werkten ze twee jaar lang aan methodieken om bedrijven te begeleiden.

“Overname door werknemers zit nog niet in de mindset van de zaakvoerders,” zegt Peter Bosmans van Febecoop. “En er bestaan hardnekkige mythes over, bijvoorbeeld dat iedereen over alles moet beslissen in een bedrijf dat eigendom is van zijn werknemers. Er is dus heel wat sensibiliseringswerk nodig in Vlaanderen, en een aantal inspirerende rolmodellen.”

Pioniers

Van de 15 bedrijven die aan het begin van het traject interesse toonden, willen er drie verdere stappen zetten. Het zijn bedrijven van verschillende omgang en uiteenlopende sectoren: HVD Technologies is een zaak in transportbanden en staalconstructies uit Boortmeerbeek, Verbruggen Groep uit Mol is een bouw- en tuinaanlegbedrijf, en Page uit Poperinge zit in elektronica. Zij getuigden over hun ervaringen in een panelgesprek. 

“Als je aan externen verkoopt, ben je je bedrijf meteen kwijt. Ik wil juist zo lang mogelijk blijven doorgaan, want het wordt nog elke dag boeiender,” verklaart Urbain Verbruggen zijn motivatie om zijn bedrijf aan zijn medewerkers over te dragen. “Nu kan ik mijn mensen nog doorgeven wat ik geleerd heb over het leiden van een bedrijf.”

De ambitie van de partners is om overname van vergrijzende kmo’s door de werknemers ook in Vlaanderen tot een gangbare keuzemogelijkheden te maken, naast de gekende zoals management buy out, overdracht binnen of buiten de familie en het inhuren van managers. Op www.werknemerwordtovernemer.be vinden geïnteresseerde bedrijfsleiders en werknemers tools om deze piste te verkennen.